Prawdziwy skarb składający się z grubo ponad 1000 srebrnych wyrobów, głównie brakteatów - czyli jednostronnych średniowiecznych monet znalazł w lesie w Uniegoszczy pod Lubaniem Krzysztof Wojciechowicz z sekcji detektorystów Stowarzyszenia Miłośników Górnych Łużyc w Lubaniu. Członkowie Stowarzyszenia prowadzili tam, za zgodą Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków we Wrocławiu, delegatura w Jeleniej Górze, poszukiwania artefaktów związanych z bitwą o Lubań w 1945 r. i w taki oto sposób jeden z nich dokonał niespodziewanego odkrycia. Było to w pobliżu średniowiecznego traktu, wpisującego się w szeroko rozumiany korytarz komunikacyjny określany niegdyś jako Droga Królewska (łac. Via Regia) - szlak Łączący Wrocław z Lipskiem.
W najbliższej przyszłości monety których obecną wartość szacuje się między 200 tys a 350 tys. zł, poddane będą zabiegom konserwatorskim oraz badaniom naukowym, które pozwolą na szczegółowe rozpoznanie i opracowanie znaleziska. Skarb na mocy decyzji Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków we Wrocławiu Delegatury w Jeleniej Górze zostanie na stałe w zbiorach Muzeum Regionalnego w Lubaniu.
Krzysztof Wojciechowicz, idąc za bardzo silnym sygnałem detektora, po wbiciu saperki w glebę dostrzegł na sztychu srebrne krążki o niewielkiej średnicy. Chwilę później członkowie grupy poszukiwawczej ustali, że są to brakteaty – średniowieczne monety jednostronne.
O godz. 18:47 Maciej Dobrowolski poinformował Łukasza Tekielę o dokonanym odkryciu. Po 30 minutach dyrektor muzeum w Lubaniu zjawił się w miejscu odkrycia wraz z dwoma archeologami oraz pracownikiem odpowiedzialnym za narzędzia na wykopach. Zaraz po przybyciu na miejsce, muzealnicy otrzymali od odkrywców 120 podjętych wcześniej monet.
Archeologowie przystąpili do badań, które trwały do godz. 1 w nocy. Ze względu na wagę znaleziska badania musiały zostać podjęte w trybie natychmiastowym. Przy sztucznym świetle lamp, zasilanych agregatem, naukowcy podjęli pozostałą część skarbu. Dzięki temu, że poszukiwacze
w odpowiednim momencie zatrzymali eksplorację monet, nie zostało uszkodzone jądro depozytu.
Godne pochwały jest zachowanie odkrywców, którzy powstrzymali amatorską eksplorację. Jest to efekt regularnej współpracy Stowarzyszenia Miłośników Górnych Łużyc z lubańskimi archeologami. Eksploratorzy uczestniczą w wykopach archeologicznych prowadzonych przez Muzeum oraz odbywają szkolenia merytoryczne prowadzone przez archeologów z dużym doświadczeniem.
Charakterystyka skarbu.
Skarb składa się wyłącznie z wyrobów srebrnych. Podjęto łącznie 953 całe monety, 220 połówek monet tzw. siekańców i 315 różnej wielkości, najczęściej drobnych fragmentów monet, ale też inne przedmioty: fragment zdobionego pierścienia, fragment lanego placka srebra, blankiet i zwinięty ścinek blaszki. Zachowały się też fragmenty tkaniny lnianej w której ukryty był skarb. Ponad 90% monet to charakterystyczne pod względem formy brakteaty guziczkowe, pozostałe to klasyczne dwustronne monety denarowe. Zbiór cechuje znaczna rozpiętość chronologiczna – od 2 poł. XIII w. po 2 poł. XIV w. oraz zróżnicowanie typologiczne. Należy podkreślić, że jest to pierwszy od 1886 r. skarb brakteatowy odkryty w granicach ziemi lubańskiej.
Dominujące w zbiorze brakteaty guziczkowe to monety wybijane jednostronnie z cienkiej blaszki, gdzie przedstawienie stempla menniczego otoczone jest wypukłym wałem i wklęsłym kołnierzem, przez co moneta przypomina nieco guzik. Była to wiodąca forma pieniądza w Europie Środkowej w 2 poł. XIII i XIV w. Brakteaty cechuje niewielki rozmiar (kilkanaście milimetrów średnicy i waga 0,15-0,3 g), uproszczony wizerunek stempla oraz mnogość emisji, które dodatkowo były bardzo krótkie i ograniczone terytorialnie. W depozycie z Uniegoszczy zaznacza się to bardzo wyraźnie poprzez mnogość wizerunków przedstawionych na monetach. Dominują motywy zwierzęce (orzeł, gryf, lew, smok, byk) i roślinne (lilia, rozeta, trójliść), obecne są też motywy krzyża, strzały, półksiężyca, anioła, korony, monogramy i inne, wszystkie w wielu odmianach. Wstępne oględziny zabytków pozwoliły na wyróżnienie brakteatów m. in. śląskich, brandenburskich, pomorskich, pruskich, nieokreślonych mennic polskich i niemieckich, zatem zbiór jest zróżnicowany i pod tym względem. Brakteaty pozostają najsłabiej rozpoznaną grupą monet średniowiecznych a znaczna cześć typów tych monet do dziś nie ma określonej atrybucji i pewnego datowania. Gros brakteatów z Uniegoszczy można datować wstępnie na 2 poł. XIII i XIV w., niemiej dokładne określenie atrybucji i chronologii poszczególnych egzemplarz jest trudne i wymaga wnikliwych badań.
Wśród nielicznego zbioru denarów dwustronnych na uwagę zasługują emisje brandenburskie dynastii askańskiej z końca XIII i pocz. XIV w. z charakterystycznym przedstawieniem władcy (margrabi) na tronie z insygniami na awersie monety.
W najbliższej przyszłości zabytki poddane będą zabiegom konserwatorskim oraz badaniom naukowym, które pozwolą na szczegółowe rozpoznanie i opracowanie znaleziska. Skarb na mocy decyzji Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków we Wrocławiu Delegatury w Jeleniej Górze zostanie na stałe w zbiorach Muzeum Regionalnego w Lubaniu.
O związane z odkryciem skarbu monet:
Maciej Dobrowolski – kierownik sekcji detektorystów Stowarzyszenia Miłośników Górnych Łużyc w Lubaniu,
Krzysztof Wojciechowicz – odkrywca skarbu, członek sekcji detektorystów Stowarzyszenia Miłośników Górnych Łużyc w Lubaniu,
Janusz Kulczycki – prezes Stowarzyszenia Miłośników Górnych Łużyc w Lubaniu
Grzegorz Jaworski – archeolog, pracownik Muzeum Regionalnego w Lubaniu
Paweł Zawadzki – archeolog, pracownik Muzeum Regionalnego w Lubaniu
Dr Łukasz Tekiela – dyrektor Muzeum Regionalnego w Lubaniu
